Το 1ο Φεστιβάλ «παις Όπερα»
City portal, 8.5.2007
«Στόχος μας ήταν να καταφέρουμε να προσκαλέσουμε τα παιδιά και τους νέους κοντά μας για να γνωρίσουν τον μαγικό κόσμο της Όπερας και το καταφέραμε» δήλωσε στην Αναστασία Γρηγοριάδου και το περιοδικό CITY η Λίζα Ξανθοπούλου, Καλλιτεχνική Διευθύντρια της Όπερας Θεσσαλονίκης για το 1ο Φεστιβάλ «παις Όπερα».
Η Όπερα είναι για παιδιά; Γιατί, με ποιον τρόπο και ποιες προϋποθέσεις;
Βασικό στοιχείο του πολύμορφου είδους της Όπερας είναι ο λόγος. Πολλά από τα libretti των λυρικών έργων στηρίζονται στον κόσμο των παραμυθιών. Αν η υπόθεση του έργου είναι κατανοητή και κατάλληλη, η μελοποίησή της φτάνει αβίαστα στον μικρό θεατή, πάντα «καλό αγωγό» της μελωδίας, της αρμονίας και του ρυθμού.
Πώς ξεκίνησε το παιδαγωγικό πρόγραμμα «παις Όπερα»; Με ποιο σκεπτικό και ποια φιλοδοξία; Είναι σημαντικό για σας και γιατί το παιδαγωγικό έργο της Όπερας Θεσσαλονίκης;
Αφενός πιστεύω, ότι ένα εν δυνάμει αυτόνομο λυρικό θέατρο των Βαλκανίων, θα έπρεπε να διαπαιδαγωγήσει το αυριανό του κοινό, αφετέρου είναι σίγουρο ότι η παιδεία στο είδος της Όπερας είναι ανύπαρκτη. Στόχος μας ήταν να καταφέρουμε να προσκαλέσουμε τα παιδιά και τους νέους κοντά μας για να γνωρίσουν τον μαγικό κόσμο της Όπερας και το καταφέραμε. Η φιλοδοξία μας είναι να χαρίσουμε πνευματικές, αλλά και αξέχαστες εμπειρίες στους μικρούς - ακόμα - θεατές. Αξίζει να υπογραμμιστεί, ότι το σύνολο των παιδαγωγικών μας δραστηριοτήτων προσφέρθηκε δωρεάν, αφού επιχορηγήθηκε από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Πολιτισμός».
Η έως τώρα εμπειρία σας από τον πρώτο χρόνο λειτουργίας του παιδαγωγικού προγράμματος ποια είναι; Πώς ανταποκρίθηκε το κοινό, μικρών και μεγάλων θεατών;
Πάνω από τις προσδοκίες μας! Σας παραθέτω τα στοιχεία απολογισμού της επισκεψιμότητας στις παραγωγές μας και της συμμετοχής των παιδιών στο πρόγραμμα, με μεγάλη βεβαίως συμμετοχή ενηλίκων:
20 παιδιά Γυμνασίου συμμετείχαν στο εργαστήριο της Όπερας Θεσσαλονίκης με θέμα την όπερα Η Έξυπνη του Carl Orff που θα παρακολουθήσετε στο Φεστιβάλ. Συνεργάστηκαν μεταξύ τους και με τους συντελεστές της παράστασης στην σκηνοθεσία, τα σκηνικά και τα κοστούμια.
65 σχολεία της Θεσσαλονίκης και των περιχώρων πήραν μέρος στα εργαστήρια του «παις Όπερα».
300 παιδιά και νέοι καλλιτέχνες θα παρουσιαστούν στο Φεστιβάλ αποδεικνύοντας με τον πιο άμεσο τρόπο το ταλέντο τους και την αγάπη τους γι' αυτό το μουσικοθεατρικό είδος τέχνης.
1500 παιδιά μυήθηκαν στον μαγικό κόσμο της όπερας, στον χώρο του σχολείου τους, μέσα από βιωματικές εμπειρίες στον κόσμο της όπερας από έξι ειδικευμένους εμψυχωτές.
6000 παιδιά της Θεσσαλονίκης, της περιφέρειας και κοινωφελών ιδρυμάτων παρακολούθησαν παραστάσεις όπερας προσαρμοσμένες και διασκευασμένες για αυτά.
Ποια είναι τα επόμενα σχέδια που αφορούν στη συνέχιση της εκπαιδευτικών προγραμμάτων της Όπερας Θεσσαλονίκης; Πώς αυτά μπορούν να πραγματοποιηθούν με τον καλύτερο τρόπο;
Θα συνεχίσουμε τα παιδαγωγικά μας εργαστήρια στους χώρους των σχολείων, αφού δεκάδες σχολεία, που δήλωσαν φέτος, συμμετοχή δεν μπορέσαμε να τα συμπεριλάβουμε. Μάλιστα σχεδιάζουμε τον διπλασιασμό του ομάδας των εμψυχωτών, ώστε να μπορούμε να επισκεπτόμαστε καθημερινά μεγαλύτερο αριθμό σχολείων. Ο καλύτερος μελλοντικά τρόπος πραγματοποίησης των εργαστηρίων εξαρτάται κατά πολύ από την παράδοση αυτού του προγράμματος, καθώς και την βελτίωση της συνεργασίας των εκπαιδευτικών με την Όπερα.
Έχετε ήδη συνεργαστεί με εκπαιδευτικούς και άλλους φορείς για τα παιδαγωγικά σας προγράμματα και όχι μόνο; Σκοπεύετε να επεκτείνετε τις συνεργασίες και δράσεις σας;
Η Όπερα συνεργάστηκε ήδη με τα μεγαλύτερα Ωδεία της πόλης, τις Πρυτανείες και τα Μουσικά Τμήματα των Πανεπιστημίων της, με εκπαιδευτικούς φορείς, συλλόγους και με την ιδιαίτερη υποστήριξη του Δήμου Θεσσαλονίκης. Η Όπερα Θεσσαλονίκης μέσω της εξωστρέφειας, της επικοινωνίας και συνεργασίας της με φορείς πολιτισμού και εκπαίδευσης ωφελείται, καθώς πριν λίγο καιρό κανείς δεν γνώριζε την ύπαρξή της.
Εκτός αυτού οφείλει να προσφέρει επαγγελματικές εμπειρίες στους νέους, σε μία χώρα μάλιστα που αυτό είναι δυνατόν μόνο στο εξωτερικό.
Τι μπορεί να παρακολουθήσει κάποιος στο 1ο Φεστιβάλ «παις Όπερα»; Σε ποιους απευθύνεται;
Καταρχήν είναι μια μεγάλη γιορτή για τα παιδιά, η οποία συνδυάζει το παιχνίδι, το θέαμα, το παιδικό δρώμενο, την έκπληξη, αλλά και την μετάδοση γνώσεων και εμπειριών από τον κόσμο του Μουσικού Θεάτρου.
Δεν έχει τόση σημασία η καλλιτεχνική αρτιότητα των παραγωγών, όσο η προσπάθεια 300 παιδιών να δημιουργήσουν. Πιστεύω, ότι από το παιδαγωγικό μας πρόγραμμα γενικά ωφελήθηκαν και θα ωφεληθούν πολλοί ενήλικες, αφού αυτοί δεν είναι περισσότερο μυημένοι. Στοιχηματίζω, ότι θα συλλάβουμε πολλούς ενήλικες στην αίθουσα της παρουσίασης του νέου εκπαιδευτικού ψηφιακού μας υλικού, να περιηγούνται ηλεκτρονικά στον οδηγό όπερας για παιδιά και να παίζουν με πάθος το video - game «Η Απαγωγή από το Σεράι».
Το τέλος των εκδηλώσεων θα σφραγίσει η ρίψη πυροτεχνημάτων στον ουρανό της Δυτικής Θεσσαλονίκης!
Το Φεστιβάλ φιλοδοξεί να γίνει θεσμός; Τι καινούριο νομίζετε θα διαμορφώσει κάτι τέτοιο; Υπάρχει εμπειρία ανάλογων δράσεων στο εξωτερικό;
Ναι! Γι' αυτό του δώσαμε τον τίτλο 1ο Φεστιβάλ. Το 2ο θα είναι διαγωνιστικό και διεθνές. Μια τέτοια μεγάλη γιορτή, μια δημιουργική σύναξη πλήθους παιδιών και νέων στο όνομα της Όπερας, ένα πολύπλευρο μουσικοθεατρικό δρώμενο από παιδιά για παιδιά είναι σίγουρα ένα μεγάλο πολιτιστικό γεγονός με ανυπολόγιστη και μακροχρόνια παιδαγωγική συμβολή. Στο εξωτερικό υλοποιούνται πολύ συχνά παρόμοιες ιδέες.
Στην πόλη της Θεσσαλονίκης υπάρχει κοινό που ενδιαφέρεται για την Όπερα; Αρκεί για να συντηρήσει παραστάσεις και παραγωγές έργων όπερας; Τι θα μπορούσε να στηρίξει αυτό το κοινό και πιθανά να το διευρύνει;
Το κοινό της Θεσσαλονίκης είναι εκλεκτό, πνευματικά καταρτισμένο και απαιτητικό. Έχει αποδείξει την αγάπη του για το είδος. Αν μπορέσει η Όπερα Θεσσαλονίκης να αποκτήσει τον δικό της «χωρο-χρόνο...» και την αυτονομία της, η επισκεψιμότητα είναι σίγουρη, ειδικά όταν οι πολίτες της Βορείου Ελλάδος υπομένουν τόσα χρόνια την απουσία ενός τέτοιου Πολιτιστικού Οργανισμού, ενώ στα Τίρανα έχει στέγη...
Η Όπερα Θεσσαλονίκης έχει λύσει τα βασικά υλικοτεχνικά και άλλα χρόνια προβλήματά σας; Τι ανήκει στις πρώτες προτεραιότητές σας; Αυτήν τη στιγμή ποιο θεωρείται ότι είναι το σημαντικότερο πρόβλημα που θα θέλατε ή επιβάλλεται να λυθεί το συντομότερο δυνατό;
Η Όπερα Θεσσαλονίκης έχει μετατραπεί σε οργανωμένο πολιτιστικό φορέα. Με στελέχωση, οργάνωση, στόχους και προγραμματισμό. Της λείπει δυστυχώς η επαρκής διοικητική και τεχνική κάλυψη καθώς και ο χώρος, αφού αυτός παραχωρείται σε αυτήν για ελάχιστο χρονικό διάστημα από το Κ.Θ.Β.Ε.
Στις 23 Φεβρουαρίου 2007 αναγγέλθηκε η μελλοντική της αυτονόμηση και η μετονομασία σε ΚΡΑΤΙΚΗ ΟΠΕΡΑ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ - ΘΡΑΚΗΣ., μετά από σχετικό νομοσχέδιο που θα κατατεθεί από το ΥΠ.ΠΟ..
Αυτό όμως που επιβάλλεται μέχρι να υλοποιηθεί αυτή η εξαγγελία, είναι να δώσει η πολιτεία λύσεις, ούτως ώστε να μην εξαρτάται η καλλιτεχνική δημιουργία και η λειτουργία της Όπερας απόλυτα και καταλυτικά από την Διοίκηση του Κ.Θ.Β.Ε., που κάθε μέρα εύχεται να αποκολληθεί η πρώτη από αυτό, μην συνδράμοντας δυστυχώς στην πρόοδό της.
Η αρχιμουσικός Λίζα Ξανθοπούλου μιλά για τη νέα παραγωγή της Όπερας Θεσσαλονίκης
www.classicalmusic.gr, Φεβρουάριος 2007
Πάρις Κωνσταντινίδης: Στις 10 Φεβρουαρίου ανεβάζετε στο Θέατρο της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών την οπερέτα του Γιόχαν Στράους Νυχτερίδα. Μιλήστε μας λίγο για την υπόθεση και τους συντελεστές της.
Λίζα Ξανθοπούλου: Η Νυχτερίδα είναι η αποκριάτικη αμφίεση του Δόκτορα Φάλκε, με την οποία μεθυσμένος και εγκαταλελειμμένος από τον φίλο του 'Αιζεσταϊν ξύπνησε το πρωί στο δρόμο μετά από μία αποκριάτικη χοροεσπερίδα. Γι' αυτό το αστείο παίρνει την εκδίκησή του ο Φάλκε έναν χρόνο μετά, φέρνοντας τον άσπονδο φίλο του σε πολλές δυσάρεστες αλλά διασκεδαστικές -για το κοινό- εκπλήξεις.
Η Νυχτερίδα παρουσιάζεται στη Βιέννη όπως και στα περισσότερα θέατρα του κόσμου την εποχή των Χριστουγέννων και τις Πρωτοχρονιάς. Η Όπερα Θεσσαλονίκης επέλεξε την παρουσίαση του συγκεκριμένου έργου με δεδομένη τη χρονική περίοδο που αποφάσισε -για δεύτερη συνεχή χρονιά- να μας παραχωρήσει το Κ.Θ.Β.Ε. το Θέατρο της Ε.Μ.Σ. Οι συντελεστές της παραγωγής αυτής είναι αποκλειστικά Έλληνες. Αφενός διότι οι διάλογοι είναι στην ελληνική γλώσσα και αφ' ετέρου διότι επιδίωξή μας είναι να συνεργαζόμαστε -όσο το δυνατόν περισσότερο- με καλλιτέχνες της χώρας μας. Σκηνοθέτης της παράστασης είναι ο Ζάχος Τερζάκης ενώ τα σκηνικά και τα κοστούμια υπογράφει ο Απόστολος Βέττας. Η Χορωδία Θεσσαλονίκης συμμετέχει για πρώτη φορά σε παραγωγή της Ο.Θ. ενώ μετά από πολλά χρόνια συνεργαζόμαστε με την Συμφωνική Ορχήστρα του Δήμου Θεσσαλονίκης. Ο Δήμος Θεσσαλονίκης - Αντιδημαρχία Πολιτισμού παρέχει δωρεάν τους μόνιμους μουσικούς του σώματος υποστηρίζοντας την Ο.Θ. Πρέπει δε να αναφέρω ότι η συνεργασία μας αυτή είναι εξαιρετική.
Π. Κ.: Πιστεύετε ότι σήμερα μας μεταφέρει απλώς τη ζωή των αστών της πρωτεύουσας της Αυστριακής Αυτοκρατορίας ή ότι εμπεριέχονται σε αυτήν διαχρονικές ανθρώπινες ανησυχίες, πάθη, αδυναμίες, φιλοδοξίες;
Λ. Ξ.: Ναι, πιστεύω ότι το έργο είναι εντελώς διαχρονικό καθώς η συζυγική -έστω και πλατωνική- απιστία, η δίψα για διασκέδαση, η ανάγκη λήθης της καθημερινότητας και η αναζήτηση χαράς είναι ακόμα το "σήμερά" μας. Βέβαια θα μπορούσα να πω ότι το 1870 τα πάρτι σαμπάνιας και των τριών τετάρτων προσέφεραν στους θαμώνες τους ποιοτικότερη διασκέδαση από ότι αυτά των ημερών μας. Εξάλλου το οικονομικό κραχ της εποχής εκείνης ώθησε τους μεσοαστούς στην εκτόνωσή τους μέσω της ξέφρενης διασκέδασης, κάτι που κατ' εμέ χαρακτηρίζει και την σημερινή ελληνική κοινωνία.
Π. Κ.: Ποια θα είναι η προσέγγιση της οπερέτας όσον αφορά στη σκηνοθεσία, τα κοστούμια, τα σκηνικά; Πρόκειται για μια κλασική προσέγγιση ή θέλετε να αναδείξετε συγκεκριμένες πτυχές; Και γιατί επιλέξατε αυτήν την προσέγγιση;
Λ. Ξ.: Η σκηνοθετική προσέγγιση είναι κλασική, επιδιώκοντας να προκαλέσει κυρίως κέφι στον θεατή παρά να τον προβληματίσει με διάφορα δυσκολονόητα μηνύματα. Τα σκηνικά αντιθέτως κρύβουν αινίγματα που ο θεατής καλείται μόνος του να αποκρυπτογραφήσει κατά βούληση. Τα μεγαλύτερος μέρος των κοστουμιών είναι από το βεστιάριο του Κ.Θ.Β.Ε. και της Όπερας, ενώ τα υπόλοιπα από τα κοστούμια και το σύνολο των σκηνικών κατασκευάστηκαν από τα εργαστήρια του Κ.Θ.Β.Ε. Η μουσική προσέγγιση προσπάθησε να παραμείνει πιστή στην βιεννέζικη παράδοση.
Π. Κ.: Η παρτιτούρα θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι αποτελεί -τρόπον τινά- ένα ψυχογράφημα των χαρακτήρων. Θα θέλατε να μας περιγράψετε συνοπτικά τους χαρακτήρες των κεντρικών ηρώων;
Λ. Ξ.: Ο 'Αιζεσταϊν είναι ο υπερφίαλος, αφελής και γυναικάς σύζυγος. Η Ροζαλίντε, η ώριμη και έξυπνη γυναίκα αλλά απατημένη σύζυγος. Ο 'Αλφρεντ, ο τρελός χειμαρρώδης τενόρος. Ο Φάλκε, ο πανούργος σχεδιαστής της εκδίκησης. Ο Φρανκ, ο άξεστος, πεινασμένος συναισθηματικά δημόσιος υπάλληλος. Η Αντέλε η φιλόδοξη καμαριέρα, ναζιάρα και πονηρή. Ο Φρος, ο μεθύστακας δεσμοφύλακας που τους βλέπει όλους διπλούς, ο Μπλιντ ο κεκές δικηγόρος. Ο Ορλόφσκι, ο πάμπλουτος μελαγχολικός πρίγκηπας και η Ίντα η αφελής χορεύτρια.
Π. Κ.: Ο μαέστρος, βέβαια, μπορεί να αναδείξει ή να θάψει ορισμένες πτυχές με τον τρόπο που θα ερμηνεύσει την παρτιτούρα. Εσείς, ως γυναίκα μαέστρος, πώς αντιμετωπίζετε την Ροζαλίντε; Πιστεύετε ότι το φύλο του μαέστρου -έχοντας ίσως στο μυαλό σας και άλλες εκτελέσεις- μπορεί να επηρεάζει την ερμηνευτική προσέγγιση;
Λ. Ξ.: Το φύλο αφορά την βιολογία, η μουσική που κυλάει στις φλέβες όλων δεν έχει φύλο. Η μουσική ερμηνεία της Ροζαλίντε ή οποιουδήποτε άλλου ρόλου ουδόλως επηρεάζεται από το γεγονός του ότι είμαι γυναίκα. Όταν είμαι στο πόντιουμ και διευθύνω το τσάρντας διακατέχομαι από ελληνικό πείσμα και ουγγρικό πάθος...
Π. Κ.: Πείτε μας για την Όπερα Θεσσαλονίκης. Πώς γεννήθηκε ο θεσμός; Τι πέτυχε στα χρόνια που προηγήθηκαν; Ποια προβλήματα αντιμετωπίζει;
Λ. Ξ.: Η Όπερα Θεσσαλονίκης πριν την ανάληψη των καθηκόντων της νέας Διοίκησης και Διεύθυνσης λειτουργούσε σε ένα καμαρίνι που παραχωρήθηκε από το Κ.Θ.Β.Ε. για χώρος γραφείων με την δραστηριοποίηση της Εφορείας της και μίας γραμματέως. Οπωσδήποτε δόθηκαν αγώνες σκληροί για να εδραιωθεί ο θεσμός, ωστόσο δεν μπορούσε κανείς να αντιμετωπίσει αυτήν την παραφυάδα του Κρατικού Θεάτρου ως Οργανισμό. Αυτό ακριβώς προσπαθούμε από κοινού η Εφορεία της Όπερας, οι συνεργάτες μου και εγώ να επιτύχουμε. Οι στόχοι μας είναι πολλοί και προσπαθούμε να τους επιτύχουμε συγχρόνως για να μπορέσουμε να αυτονομήσουμε την Όπερα Θεσσαλονίκης το συντομότερο δυνατό.
Η συνύπαρξη των δύο φορέων (Κ.Θ.Β.Ε. και Ο.Θ.) κάτω από την ίδια στέγη, οι ελλιπείς διοικητικές και τεχνικές υπηρεσίες που απολαμβάνει η Ο.Θ. -λόγω της έλλειψης σαφούς νομοθετικής ρύθμισης- αλλά πάνω από όλα το γεγονός ότι το παραγόμενο καλλιτεχνικό της έργο καθώς και ο χωροχρόνος που αυτό παρουσιάζεται αποφασίζεται από την Καλλιτεχνική Διεύθυνση του Κ.Θ.Β.Ε. είναι τα βασικότερα προβλήματα του Οργανισμού μας που ελπίζουμε στο εγγύς μέλλον να επιλύσουμε με επιμονή αφού έχουμε ήδη επιδείξει την υπομονή μας.
Π. Κ.: Θα θέλατε να μας παρουσιάσετε το παιδαγωγικό σας πρόγραμμα; Ποια είναι, κατά τη γνώμη σας, η υποδοχή του από τα παιδιά;
Λ. Ξ.: Η Όπερα Θεσσαλονίκης στα πλαίσιο του παιδαγωγικού της προγράμματος "παις... Όπερα" οργανώνει σύνολο δραστηριοτήτων για παιδιά και νέους της πόλης. Οι δραστηριότητες αυτές περιλαμβάνουν παραστάσεις για παιδιά, όπως η όπερα του M. Ravel Το παιδί και τα μάγια, που παρουσιάστηκε το Νοέμβριο του 2006 στην Αίθουσα Τελετών του Α.Π.Θ. σε συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Κέντρο Όπερας και η παρουσίαση της όπερας Η Απαγωγή από το Σεράι του W.A. Mozart σε μορφή Θεάτρου Μαριονεττών, με σύγχρονη παρουσία τραγουδιστών στη σκηνή στο Θέατρο 'Ανετον, το Δεκέμβριο του 2006. Αυτή η παραγωγή προσφέρθηκε δωρεάν σε 6.000 μαθητές της πόλης μας και της Βόρειας Ελλάδας καθώς και σε κοινωφελή ιδρύματα.
Το πρόγραμμα επίσης περιλαμβάνει εργαστήρια για παιδιά δημοτικού και γυμνασίου όπου διεξάγεται αποκλειστικά στους χώρους του συμμετεχόντων σχολείων. Το σύνολο των δραστηριοτήτων είναι αποκλειστικά σχεδιασμένο για παιδιά αυτών των ηλικιών και επιχειρεί μία προσέγγιση του πολυσύνθετου μουσικού είδους της όπερας από την πλευρά της δραματοποίησης, των σκηνικών, των κοστουμιών, της μουσικής και της σκηνικής παρουσίας, βασισμένο στην ελληνική διασκευή της όπερας του Engelbert Humperdinck Hänsel und Gretel. Έχει διάρκεια 15 διδακτικών ωρών, που κατανέμονται σε τρεις μέρες. Ως εμψυχωτές των εργαστηρίων έχουν επιλεγεί ειδικευμένοι συνεργάτες της Όπερας Θεσσαλονίκης, η οποία έχει φροντίσει και για την παροχή των απαιτούμενων υλικών.
Στο πρόγραμμα της η Όπερα Θεσσαλονίκης συμπεριλαμβάνει και ένα εργαστήρι για μαθητές γυμνασίου και λυκείου, δίνοντάς τους την ευκαιρία, μέσω του κουκλοθεάτρου, να αποκτήσουν γνώσεις και εμπειρίες μέσα από τον χώρο της Όπερας. Το εργαστήρι έχει αντικείμενο την όπερα Η Έξυπνη του Carl Orff και περιλαμβάνει τους τομείς σκηνοθεσίας, κατασκευής σκηνικών, κατασκευής κοστουμιών, κατασκευής φιγούρας - παίξιμου φιγούρας.
Το πρόγραμμα "παις... Όπερα" συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Επιχειρησιακό Πρόγραμμα "Πολιτισμός") και εμπίπτει στο θεσμό του Υπουργείου Πολιτισμού "Παιδεία και Πολιτισμός".
Το σίγουρο είναι ότι τα παιδιά διψούν για τέτοιου είδους δραστηριότητες που με απλό και βιωματικό τρόπο γνωρίζουν ένα τόσο πολυσύνθετο μουσικό είδος. Συγχρόνως μαθαίνουν να λειτουργούν ομαδικά σε ένα κατεξοχήν ομαδικό είδος τέχνης, δημιουργώντας και καλλιεργώντας την φαντασία τους. Και αισιόδοξο μήνυμα στις προσπάθειες μας είναι τα γυμνάσια που επιδιώκουν να παρακολουθήσουν την Νυχτερίδα καθώς και τα δημοτικά που στις καταληκτικές τους εκδηλώσεις εντάσσουν πια και το Λυρικό Θέατρο.
Π. Κ.: Τι να περιμένουμε από την Όπερα Θεσσαλονίκης στο προσεχές μέλλον;
Λ. Ξ.: Ελπίζω την αυτονόμησή της. Τόση δουλειά με τόση αγάπη, υπομονή και επιμονή είμαι σίγουρη ότι κάπου θα οδηγήσει.
Πάρις Κωνσταντινίδης
Μουσικολόγος